ADHD u dorosłych może dawać inny obraz niż ta sama nieprawidłowość u młodszych pacjentów. Objawy ADHD u dorosłych poznajemy w rozmowie z dr Pawełem Brudkiewiczem, psychiatrą i psychoterapeutą z Centrum Dobrej Terapii w Krakowie. Jest on jednym z niewielu specjalistów w Polsce zajmujących się dorosłymi z ADHD. W wywiadzie opowiada, jak wygląda życie z nadpobudliwością i jak leczyć ADHD u dorosłych. Objawy ADHDADHD u dorosłych i dzieciDorośli z ADHD – jak wygląda życie z nadpobudliwością?Testy na ADHD u dorosłych. Jak leczyć ADHD? Jolanta Pawnik: Dziecko ma ADHD. To znaczy… Paweł Brudkiewicz: Stereotypowo to nadpobudliwy, nadmiernie ruchliwy chłopiec, który skacze po meblach, rozmawia na lekcjach, rozrabia i nieustannie absorbuje uwagę. To jednak tylko wierzchołek góry lodowej, bo nadruchliwość i impulsywność to tylko część cech ADHD, czyli zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Drugą grupą objawów jest deficyt uwagi. Gdy dominuje ten obszar, wówczas dziecko nie może się efektywnie skupić albo skupia się na bardzo krótko. Może być przy tym „spokojne” albo wykazywać cechy tzw. drobnej nadruchliwości, czyli np. manewrować palcami, rysować w zeszycie czy przeglądać smartfona. Cechy nadruchliwości nie muszą występować w nasilony sposób, mogą być nawet dla laika niewidoczne. To przeważnie jest grupa tych dzieci, które nie są diagnozowane. ADHD u dorosłych i dzieci Jak dużo dzieci wykazuje cechy nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi? Czy diagnoz jest obecnie więcej, niż kiedyś? Szacuje się, że częstość występowania ADHD to od 3 do 5 proc. populacji. Ocenia się, że u 75-80 proc. dzieci objawy ADHD wraz z wejściem w dorosłość nie ustępują. Potwierdzają to badania przeprowadzane w ośrodkach na całym świecie. Objawy ADHD nie mijają, ale wraz z wiekiem zmienia się ich obraz – mniej jest np. nadruchliwości a więcej objawów związanych z deficytem uwagi. Dorośli z ADHD łatwiej „usiądą na tyłku”, ale zamiast nadruchliwości będą odczuwali ciągły niepokój wewnętrzny. Można użyć metafory, że silniczek nadmiernego pobudzenia nadal u nich pracuje, ale jego sprzęgło jest odłączone. Wraz z wiekiem rosną wymagania intelektualne w zakresie sfery poznawczej, ale też oczekuje się od ludzi większej samodzielności. Dzieci, młodzież, potem dorośli są coraz mniej kontrolowani, powinni stawać się coraz bardziej samodzielni. Np. dziewczynka, której rodzice przez wiele lat pomagali pilnując odrabiania lekcji, kiedy dorasta i nie dostaje już tej pomocy, zaczyna się gubić, zaczyna doświadczać niepowodzeń. Dorośli z ADHD – jak wygląda życie z nadpobudliwością? Czy w parze z ADHD idzie iloraz inteligencji? Ma jakiś wpływ na funkcjonowanie człowieka z deficytami? Nie ma korelacji między poziomem inteligencji a ryzykiem wystąpienia ADHD. ADHD występuje u osób u osób z deficytami intelektualnymi, u osób ze spektrum autyzmu czy innymi zaburzeniami neurologicznymi i psychicznymi. Jest natomiast jedna istotna korelacja – im wyższy poziom intelektualny, tym mniejsze ryzyko powikłań i niekorzystnych przebiegów ADHD. Osoby bardziej inteligentne są w stanie skuteczniej kompensować swoje deficyty poprzez osiąganie dobrych wyników, zdawanie z klasy do klasy, socjalizowanie się. Jeśli ktoś ma deficyty uwagi i trudno mu czytać dłużej niż przez kwadrans, nadrabia inteligencją, bo gdzieś coś usłyszy, przeczyta, skojarzy, nadrobi miną, błyskotliwą wypowiedzią i łatwiej ukryje swój problem. Ludzie ci wypracowują na własny użytek szereg strategii kompensacyjnych i systemów „przypominania”. Jak można by opowiedzieć wewnętrzny niepokój dorosłego z ADHD? Jak opisują ten stan pana pacjenci? Pacjenci często relacjonują to tak, jakby czuli, że są ciągle nakręceni. Trudno im zrelaksować się, ciągle o czymś myślą, starają się panować nad objawami nadruchliwości, ale wymaga to od nich dużego, świadomego wysiłku, bo chętnie by np. postukali po biurku, pomachali nogami czy pospacerowali. Te osoby czas wolny spędzają w ruchu i jest nierealne, by osiągali spokój myślowy. Nawet kiedy próbują zwolnić tempo i przestają być nadruchliwe, to chaos myślowy u nich nie ustępuje. Wyobraźmy sobie, że spieszymy się do pracy, jesteśmy podkręceni, pobudzeni, bo wiemy, że będziemy „na styk”, zdążymy w ostatniej chwili, pod warunkiem, że autobus przyjedzie na czas. Pacjenci z niepokojem wewnętrznym czują się tak cały czas. dr Paweł Brudkiewicz Im wyższy poziom intelektualny, tym mniejsze ryzyko powikłań i niekorzystnych przebiegów ADHD. Osoby bardziej inteligentne są w stanie skuteczniej kompensować swoje deficyty poprzez osiąganie dobrych wyników, zdawanie z klasy do klasy, socjalizowanie się Czy idzie z tym w parze wysoki poziom perfekcjonizmu, potrzeby kontroli? W praktyce klinicznej obserwuję takie przypadki. To jedna z postaci maskujących ADHD. Mamy do czynienia z takich mechanizmem: ktoś w szkole podstawowej często robi tzw. głupie błędy, zwraca mu się uwagę, ma gorsze oceny, a że jest bardzo ambitny, to jedną z metod kompensacji może stać się częste sprawdzanie i kontrolowanie wykonywanie zadań, świata i siebie. To bywa pułapką. Wiele osób radzi sobie z tym do pewnego momentu, ale może to dodatkowo znacznie utrudnić życie. Z naszego punktu widzenia, ludzie ci kontrolują się nad potrzebę. A dla nich jest to adekwatne, bo wiedzą, że w przeciwnym razie narobią błędów. Mam takiego pacjenta, który pracował w finansach w dziale, w którym bardzo potrzebna była skrupulatność i dokładność. Wykonywanie tych samych obowiązków było dla niego dużym problemem, zajmowało mu znacznie więcej czasu, niż innym osobom pracującym na tym samym stanowisku, bo musiał wszystko sprawdzać. Po diagnozie ADHD, włączeniu leczenia i psychoedukacji ten pan dość szybko poczuł się lepiej, ale też zmienił stanowisko pracy. Został analitykiem giełdowym pracującym na czterech monitorach przedstawiających wyniki z czterech głównych giełd świata, gdzie musiał szybko kojarzyć dużo informacji – i wówczas jego podzielność uwagi doskonale się sprawdziła. Wielu ludzi cechuje ciekawość świata, nowinek technologicznych, nowych wiadomości, nowych zadań do wykonania, których się podejmują, choć niekoniecznie doprowadzają do końca. Taki rodzaj chaosu poznawczego. Czy to także można łączyć z ADHD? Takie cechy także znajdują się w kryteriach diagnostycznych ADHD, chociaż absolutnie nie można powiedzieć, że każdy, kto jest ciekawy świata, ma ADHD. Mówimy o całym zespole objawów. Mamy dziewięć głównych objawów w zakresie deficytu uwagi i tyle samo głównych objawów w zakresie impulsywności. Żeby można było rozpoznać ADHD u danej osoby musi być obecnych w dzieciństwie i w dorosłości co najmniej sześć objawów, muszą także występować objawy zaburzeń funkcjonowania. Nie może być tak, że ktoś jest np. nadruchliwy, ale nie przeszkadza to ani jemu, ani otoczeniu, i od razu ma diagnozowane ADHD. Musi występować dysfunkcja, potwierdzone problemy w funkcjonowaniu w co najmniej dwóch różnych obszarach. Czy z zaburzeń ADHD może wynikać kompulsywność zachowań? U niektórych ludzi obserwujemy potrzebę nadmiernego angażowania się w mordercze treningi, wyczynowe sporty, ekstremalne diety… Musielibyśmy bardzo poszerzyć dyskusję o to, co to znaczy kompulsywność. Zasadniczo takie zachowania nie są typowe dla ADHD. Oczywiście mogą wystąpić jako warianty zachowań, ale nie są typowe dla ADHD. Czy mógłby pan wymienić objawy ADHD, jeśli chodzi o deficyt uwagi i nadpobudliwość? W przypadku deficytu uwagi, jednym z głównych objawów jest trudność w skupieniu się na szczegółach i częste popełnianie drobnych błędów. Kolejnym objawem jest trudność w skupieniu się na realizacji zadania od początku do końca. Następny objaw deficytu uwagi to sprawianie wrażenia, że się nie słucha (np. drugiej osoby). Taki człowiek robi wrażenie nieobecnego, zamyślonego, trzeba mu powtarzać polecenia czy prośby. Kolejnym objawem jest niezdolność stosowania się do instrukcji i kończenia, krok po kroku, obowiązków domowych czy też służbowych. Następny obszar objawów to trudności z organizacją zadań i aktywności, czyli nieumiejętność robienia jednego zadania od początku do końca. Kolejna grupa to niechęć lub unikanie angażowania się w zadania wymagające dłuższego wysiłku umysłowego. Inne symptomy to gubienie i zapominanie przedmiotów potrzebnych do realizacji zadań, np. do szkoły czy pracy. Kolejna grupa cech to zwiększona rozpraszalność uwagi. Ostatnia, dziewiąta, bardzo kłopotliwa w dorosłym życiu, to zapominanie o codziennych sprawach. To są np. osoby, które regularnie dostają upomnienia od operatorów mediów czy telefonii komórkowej z powodu niezapłaconych rachunków. Jeśli chodzi o objawy nadruchliwości i impulsywności, jednym z nich jest częste wykonywanie niespokojnych ruchów rękami lub nogami, także „wiercenie się” na krześle/fotelu. Nie mówimy o kimś, kto musi biegać po meblach, ale kto częściej od innych huśta się, bawi się różnymi przedmiotami, kiedy powinien być spokojny, obgryza paznokcie, itd. Kolejny objaw z tej grupy to niemożność usiedzenia wtedy, kiedy powinno się siedzieć. Taka osoba na zebraniu woli co jakiś czas wstać, przejść się, gestykulować i przy okazji dużo mówić. Kolejny podobny objaw to niespokojne poruszanie się po pomieszczeniu, gdy jest to niewłaściwe, np. na sali wykładowej czy w kościele. Ludzie ci mają poczucie, jakby cały czas byli w biegu. To tutaj znajdziemy tego stereotypowego chłopca z ADHD, który wspina się na meble i skacze po kanapach. Kolejny objaw to trudność z biernym wypoczynkiem i odprężeniem się. To są osoby, które zawsze chcą grać pierwsze skrzypce, ciągle w ruchu, są hałaśliwe, mają problemy z mówieniem cicho. Piąty symptom w zakresie nadruchliwości i impulsywności zobaczymy u osoby, która ciągle jest w ruchu i działa, jakby była nakręcona, miała włączony motorek. Rozpiera ją energia, trudno jej odpuścić, a kiedy próbuje to jakoś opanować, pojawia się u niej niepokój wewnętrzny. Kolejną cechą jest przesadna rozmowność, gadatliwość. To osoby, które ciągle mówią, przerywają innym, nie dają innym dojść do słowa, ale równocześnie mają deficyt uwagi, nie słuchają. Kolejny objaw, związany z poprzednim, to odpowiadanie, zanim jeszcze pytanie zostanie zadane do końca. Następny symptom to trudność w oczekiwaniu na swoją kolej. Obecnie smartfony to ułatwiają, bo taka osoba czekając w kolejce ma czym zająć ręce. Dziewiąty objaw z tego obszaru to przerywanie innym i narzucanie się, czyli wtrącanie się do spraw innych, przerywanie, kiedy ktoś mówi, przeszkadzanie komuś w realizacji jego zadania. Czyli osoba, którą uważa się za apodyktyczną, niecierpliwą, niesłuchającą, nawet źle wychowaną, nawet trochę psychopatyczną, może być osobą z ADHD. Zdarza się, że osoba z przewagą nadruchliwości i nadpobudliwości, która równocześnie ma osobowość dominującą, może być postrzegana jako apodyktyczna, rzadziej jako psychopatyczna, bo osoby z ADHD nie są wyrachowane, ale emocjonalne i szczere. Testy na ADHD u dorosłych. Jak leczyć ADHD? Jak przebiega pierwsze spotkanie z pacjentem, który zgłasza się po pomoc? Od czego pan zaczyna? Podstawą w diagnostyce jest pełne badanie psychiatryczne, które polega na dokładnym wywiadzie, na wypytaniu o szereg różnych parametrów samopoczucia i funkcjonowania psychicznego. Jeśli w wywiadzie podstawowym potwierdza się, że są objawy sugerujące ADHD, wtedy wywiad jest pogłębiany o pytania dotyczące symptomów, o których wcześniej mówiłem. Jest to związane z wypełnieniem kwestionariusza DIVA, który jest podstawowym narzędziem do diagnostyki ADHD u dorosłych. Składa się on z dwóch równoległych modułów dotyczących dzieciństwa i dorosłości. U większości pacjentów taka diagnostyka wystarcza, odbywa się podczas dwóch wizyt, czasami już po pierwszej, jeśli objawy są bardzo wyraźne, niemalże książkowe, proponujemy próbne leczenie. W przypadku zdiagnozowanego ADHD podstawową metodą leczenia jest farmakoterapia lekami psychostymulującymi, np. metylofenidadem. Co ciekawe, to jeden ze skuteczniejszych i równocześnie bezpieczniejszych leków, które stosujemy w psychiatrii. Drugi lek, już nie psychostymulujący, to atomoksetyna. Co ciekawe, ten pierwszy wymieniany lek, choć określany jako psychostymulujący, akurat ludzi z ADHD nie stymuluje, ale w swoisty sposób uspokaja. To uspokojenie nie polega na wywołaniu senności polekowej, jak w przypadku wielu leków uspokajających. To inny rodzaj uspokojenia, który polega na tym, że łatwiej jest zmniejszać i kontrolować nadruchliwość i impulsywność. Poprawia się także koncentracja uwagi. Obrazowo można powiedzieć, że ktoś z typowym dla ADHD chaosem myśli w głowie, podczas leczenia metylofenidadem rejestruje tych myśli mniej, a przede wszystkim łatwiej mu jest skupić się na jednej z nich i skuteczniej realizować zadanie. Np. czytać książkę i pamiętać, co się przeczytało. Ludzie z ADHD często łapią się na tym, że przeczytali dwa akapity, albo dwie strony, ale nie pamiętają o czym, bo w międzyczasie rozmyślali o innych sprawach. Leczenie może to zmienić na korzyść. dr Paweł Brudkiewicz Zdarza się, że osoba z przewagą nadruchliwości i nadpobudliwości, która równocześnie ma osobowość dominującą, może być postrzegana jako apodyktyczna, rzadziej jako psychopatyczna, bo osoby z ADHD nie są wyrachowane, ale emocjonalne i szczere Oprócz farmakoterapii proponujemy pacjentom, w zależności od potrzeb klinicznych, psychoterapię albo coaching. Jeżeli współwystępują zaburzenia depresyjne czy lękowe, co często się zdarza, przydatna może być psychoterapia poznawczo-behawioralna, jeśli występują problemy o charakterze osobowościowym i emocjonalnym, wówczas bardziej przydatna może być psychoterapia psychodynamiczna. Warto jednak podkreślić, że u większości pacjentów poprawa związana z farmakoterapią jest bardzo wyraźna i często satysfakcjonująca. Niejednokrotnie są takie zmiany w samopoczuciu i funkcjonowaniu, że pacjenci są zaskoczeni, zdziwieni, mówią, że nigdy się tak dobrze nie czuli, mają wrażenie, że wreszcie są sobą, że ich życie bardzo się zmieniło. Wraz z tymi zmianami, zmieniają się ich relacje, bo otoczenie zaczyna rozumieć z czego wynikały ich problemy. Kiedy zaczyna pojawiać się poprawa związana z farmakoterapią, otoczenie zaczyna to widzieć i doceniać. Czy doprowadzenie do równowagi lekami stosowanymi w ADHD oddziałuje także na inne współtowarzyszące dolegliwości? Wspominał pan o depresji i stanach lękowych. Często obserwuję u pacjentów taką współzależność. Zgłaszają się np. pacjenci z wieloletnim wywiadem leczenia depresji, mniej lub bardziej skutecznym, ale jednak nieoptymalnym, którzy podejrzewają u siebie ADHD. Podejmując leczenie, widząc poprawę, swoje lepsze funkcjonowanie w otoczeniu, na uczelni, w pracy, doświadczają poprawy samopoczucia, nastroju i innych parametrów. Lepiej radzą sobie z problemami, mają więcej pewności siebie, wyższe poczucie własnej wartości, sprawczości, większe wsparcie otoczenia, wprowadzają zmiany w stylu życia, które są bardziej dostosowane do tego, jak pracuje ich mózg. W pewnym momencie leczenia przestajemy mówić o zaburzeniu, mówimy: twój mózg pracuje w taki właśnie sposób, dla ciebie korzystniejszy jest taki a nie inny sposób życia i pracy. Pacjenci, którzy to akceptują poszukują i przeprowadzają korzystne zmiany w swoim życiu. Tłumaczę moim pacjentom, że mają mózg, który bardziej się rozprasza, trudniej koncentruje, ale równocześnie jest bardziej kreatywny i lepiej kojarzy fakty. To nie jest tak, że ADHD to tylko deficyt czy jakiś rodzaj ułomności. Ja tego tak nie traktuję, chociaż wielu pacjentów doświadcza wielu komplikacji i kłopotów, jeżeli nie wiedzą, co się z nimi dzieje i nie dostają prawidłowego leczenia. Wiele osób przez lata doznawało upokorzeń i kłopotów nie wiedząc, dlaczego jest im tak ciężko. To osoby, którym, mimo bardzo wielu starań, nie wychodziła nauka i ciągle słyszały o sobie: „zdolny, ale leń”. Diagnoza ADHD daje zrozumienie tych stanów. Często towarzyszy temu złość i frustracja, jest żal i pytania o to, dlaczego trzeba było wielu lat by poznać prawdę o sobie. Jest to jak najbardziej zrozumiałe. Często już sam fakt, że ich problemy przestały być tajemnicze i niezrozumiałe działa wyzwalająco i przynosi ulgę. U prawidłowo leczonych dorosłych z ADHD nadużywających nielegalnych substancji psychoaktywnych, znacząco spada ich spożywanie. Są bardzo ciekawe badania skandynawskie, które pokazują, że osoby dorosłe z ADHD są sprawcami większej ilości wypadków drogowych i kolizji samochodowych, natomiast w wyniku prawidłowego leczenia obserwowana jest wyraźna poprawa w tym zakresie, wypadków jest mniej. Osoby, które kontynuują leczenie utrzymują ten wynik, a u tych, którzy przerywają farmakoterapię obserwuje się nawrót zwiększonego ryzyka spowodowania wypadku. Czy leki trzeba już brać do końca życia? ADHD jest zaburzeniem neurofizjologicznym, które u większości ludzi nie mija. Jeśli chodzi o działanie leków, te stosowane w ADHD, w przeciwieństwie do innych stosowanych w psychiatrii działają na zasadzie „włącz/wyłącz” – kiedy dana osoba bierze leki, jest efekt, a kiedy je odstawia, ten efekt szybko ustępuje. Co ma swoje zalety, np. takie, że można te leki brać okresowo. Niektórzy moi pacjenci robią sobie z różnych powodów przerwy w farmakoterapii. Jedna z moich pacjentek mówiła, że bierze metylofenidad tylko w tygodniu, w weekendy lek odstawia, bo, jak mówiła żartobliwie, może być wtedy szalona. O ADHD u dorosłych mówimy od stosunkowo niedawna. Wcześniej była to wyłącznie przypadłość niegrzecznych dzieci. Nie badano dorosłych pod tym kątem? Nic nie wskazuje na to, by to zaburzenie pojawiło się dopiero w ostatnich latach. Osoby o dużych cechach nadruchliwości czy deficytu uwagi opisywano od dawna, ale nie poświęcano im uwagi klinicznej. Dopiero wraz z rozwojem badań i wiedzy okazało się, że niektóre „niegrzeczne” dzieci mają ADHD i że można im pomagać za pomocą terapii. Nawet jeśli zaakceptowano diagnozę ADHD, to dominowały poglądy, że „z tego się wyrasta”. Teraz już wiemy, że ADHD najczęściej utrzymuje się w dorosłości, choć nadal wielu moich pacjentów słyszy, że są niegrzeczni, niedobrzy, niedostosowani. Całymi latami słyszą wiele takich pejoratywnych określeń, z którymi z czasem zaczynają się identyfikować! Jednak okazuje się, że te same osoby pod wpływem odpowiedniego leczenia zmieniają się, niejednokrotnie – diametralnie. Czyli – nie tylko lepiej się czują i funkcjonują, ale zyskują możliwość uwalniania się od powyższych, niesprawiedliwych etykiet i wreszcie mogą odbudowywać poczucie swojej wartości. Zobacz także Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.Metylofenidat to środek pobudzający ośrodkowy układ nerwowy. Dzięki wpływaniu na substancje chemiczne w mózgu i nerwach, które przyczyniają się do nadpobudliwości i kontroli impulsów. Dlatego metylofenidat stosowany jest w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i narkolepsji. Metylofenidat jest również przepisywany w przypadku leczenia depresji
Instrukcje: Poniżej znajduje się lista pytań związanych z doświadczeniami życiowymi powszechnymi wśród osób, u których zdiagnozowano ADHD. Przeczytaj uważnie każde pytanie i wskaż, jak często w ciągu ostatnich kilku tygodni spotkały Cię takie same lub podobne Twoją prywatność. Wszystkie wyniki są anonimowe. 3-minutowy test na ADHD IDRlabs (IDR-3MADHDT) został opracowany przez IDRlabs. Test IDR-3MADHDT opiera się na pracy lekarza medycyny, dr. Lenarda Adlera oraz narzędziu do samooceny ADHD u osób dorosłych. Test IDR-3MADHDT nie jest powiązany z jakimkolwiek konkretnym badaczem z dziedziny psychopatologii, ani żadnym powiązanym centrum badawczym. 3-minutowy test na ADHD IDRlabs został oparty na kryteriach narzędzia do samooceny ADHD u osób dorosłych, opublikowanych w Kessler RC, Adler L, Ames M, Demler O, Faraone S, Hiripi E, Howes MJ, Jin R, Secnik K, Spencer T, Ustun TB, Walters EE. The World Health Organization Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS): a short screening scale for use in the general population. Psychol Med. 2005 Feb;35(2):245-56. PubMed PMID: 15841682. Adler LA, Spencer T, Faraone SV, Kessler RC, Howes MJ, Biederman J, Secnik K. Validity of pilot Adult ADHD Self- Report Scale (ASRS) to Rate Adult ADHD symptoms. Ann Clin Psychiatry. 2006 Jul-Sep;18(3):145-8. PubMed PMID: 16923651. Oraz: Kessler RC, Adler LA, Gruber MJ, Sarawate CA, Spencer T, Van Brunt DL. Validity of the World Health Organization Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS) Screener in a representative sample of health plan members. Int J Methods Psychiatr Res. 2007;16(2):52-65. Praca dr. Adlera wpłynęła również na niektóre kryteria diagnostyczne uwzględnione w szeroko stosowanym narzędziu psychologicznym, narzędziu do oceny ADHD u osób dorosłych do użytku klinicznego, zwłaszcza przez wykwalifikowanych specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego. Niniejszy test służy wyłącznie celom edukacyjnym. IDRlabs i niniejszy 3-minutowy test na ADHD IDRlabs są niezależne od powyższych badaczy, organizacji lub powiązanych z nimi instytucji. 3-minutowy test na ADHD opiera się na słynnym i wysoko ocenionym narzędziu do oceny klinicznej koncepcji zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, który jest neurorozwojowym zaburzeniem zdrowia psychicznego. Należy pamiętać jednak, że bezpłatne, internetowe testy i quizy, takie jak ten, są jedynie „rzutem oka” na badaną kwestię i nie zapewniają dokładnej oceny potencjalnych zaburzeń neurorozwojowych. Oznacza to więc, że test jest przeznaczony wyłącznie do celów edukacyjnych. Ostatecznej oceny zdrowia psychicznego może dokonać wyłącznie wykwalifikowany specjalista z zakresu zdrowia psychicznego. Jako wydawcy tego bezpłatnego, internetowego 3-minutowego testu na ADHD, umożliwiającego samoocenę pod kątem oznak i objawów tego neurorozwojowego stanu zdrowia, dołożyliśmy wszelkich starań, aby test był jak najbardziej wiarygodny, rzetelny i kompleksowy. Dlatego też niniejszy test poddawany jest kontroli statystycznej i walidacji. Bezpłatne, internetowe quizy, takie jak 3-minutowy test na ADHD, nie stanowią profesjonalnej oceny ani żadnego rodzaju rekomendacji; test jest dostarczany całkowicie na zasadzie „tak, jak jest”. Aby uzyskać więcej informacji na temat naszych internetowych testów i quizów, zapoznaj się z naszymi Warunkami Korzystania z Usługi.
Świetna pozycja dla dorosłych osób z ADHD. Chociaż już trochę wcześniej czytałam o tej przypadłości to nigdy nie miałam wiedzy podanej w sposób dostosowany dla osób z ADHD. Krótkie rozdziały, umożliwiają utrzymanie na nich uwagi. Proste krótkie komunikaty i łatwy język mówiący wprost co wprowadzić w życie aby było łatwiej. ADHD, czyli Attention-Deficit Hyperactivity Disorder, (po polsku: zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zespół zaburzeń, występujących zarówno u dzieci jak i dorosłych, powodujący wiele trudności w codziennym funkcjonowaniu. Wbrew powszechnemu przekonaniu ADHD to nie tylko rozbieganie i nadpobudliwość ruchowa. Nieprawdą również jest to, że zaburzenie to nie dotyczy dorosłych. Po moim ostatnim, długim tekście, w którym opisałem swoją historię i diagnozę, dostałem dużo wiadomości od osób, które rozpoznały symptomy u siebie. Chciałbym napisać więcej o tym czym jest ADHD, a także o samej diagnozie – jak ona wygląda krok po kroku. Załączę też wstępny test na ADHD. ADHD nie jest zerojedynkowe! Często się spóźniasz? Masz problemy z organizacją czasu? Czujesz, że nie kontrolujesz swoich emocji? Masz problemy, żeby usiedzieć w miejscu? Masz milion pomysłów na minutę? Często nie kończysz tego co zaczynasz? To typowe symptomy ADHD. Choć niekoniecznie oznaczają one, że zostanie zdiagnozowany u ciebie ten zespół. To z prostego powodu – ADHD nie jest jak ciąża w której się jest, lub nie. Nie można być trochę w ciąży. Tak samo jak nie można mieć trochę wirusa. Ma się go, lub się nie ma. A w przypadku tego zaburzenia to po pierwsze zespół różnych cech, po drugie mogą mieć one różne nasilenie. Lepszym przykładem są wady wzroku – mogą one występować w różnym nasileniu. Osoba, która ma wadę wzroku -0,25 może spokojnie funkcjonować w codziennym życiu, nawet bez okularów. Osoba, która ma wadę -10, czy -15 będzie miała znacznie większe trudności. Może jeszcze lepszym przykładem jest waga, czy wzrost. Utrzymujące się w średnim zakresie nie stanowią problemów. Jednak poważna niedowaga, czy nadwaga są zazwyczaj dużym problemem. Polub mój fanpage o ADHD! Aby stwierdzić ADHD: Wspomniane problemy muszą mieć duże nasilenie, rzędu 8 do 10 w skali 1-10 Musi występować odpowiednia ich ilość Problemy występowały w dzieciństwie* Muszą powodować problemy, a nawet cierpienie osoby je posiadającej. (* Nie zawsze można to łatwo stwierdzić – problemy te są tym bardziej dokuczliwe, w im bardziej zorganizowanym i uporządkowanym świecie żyjemy. Dlatego część osób zauważa je dopiero w wieku ok 30 lat, szczególnie jeśli wcześniej nie miała potrzeby zbyt zorganizowanego życia, chodziła do szkoły w której było dużo swobody itp. Dodatkowo ostatni kongres ADHD w Warszawie przyjął możliwość, że nie jest to warunek konieczny. ) Słowem – być może czasem się spóźniasz i jesteś roztargniony, bo taki masz charakter i typ osobowości. Może bywasz roztargniony, czy niecierpliwy. Może bywasz emocjonalny. Ale nie masz z tym większych problemów. Dlatego właśnie najlepszym rozwiązaniem jest diagnoza specjalisty. Po pierwsze z o wiele większym prawdopodobieństwem określi czy twoje problemy kwalifikują się jako ADHD Po drugie wykluczy inne zaburzenia i choroby takie jak schizofrenia, czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe Po trzecie określi, czy występują u Ciebie inne zaburzenia takie jak ODD, NPD, BPD i inne Po czwarte to dobry początek do dalszych spotkań, czy suplementacji farmakologicznej – samodzielne próby radzenia sobie z problemami mogę nie wystarczać i to często za mało. U mnie trwało to 13 lat – tyle czasu podejrzewałem, że mam ADHD, tyle czasu próbowałem radzić sobie z tym sam. Z takimi sobie efektami. Wstępny test na ADHD O tym jak wygląda pełna diagnoza napiszę za chwilę. Jeśli jednak chcesz wstępnie sprawdzić, czy ten problem może dotyczyć Ciebie, odpowiedz sobie na poniższe pytania opracowane na podstawie listy profesora psychiatrii Russella A. Barkleya, który specjalizuje się w tej tematyce. Czy często… …rozpraszasz się podczas wykonywania zadania? …podejmujesz impulsywne decyzje bez namysłu? …masz trudności z przerwaniem wykonywania czynności, choć wiesz, że powinieneś? …zaczynasz projekt lub zadanie bez dokładnego przeczytania instrukcji, czy wysłuchania poleceń? …nie wywiązujesz się z obietnic i postanowień? …masz problemy z wykonywaniem czynności w zaplanowanym porządku? …przekraczasz limit prędkości podczas jazdy samochodem? …zachowujesz się głośniej niż inni? …masz problemy z dokończeniem zadań i projektów? …masz problemy z planowaniem, rozpoczynasz wiele projektów na raz? …mówisz dużo, przerywasz innym, nie umiesz czekać na swoją kolej, łatwo wchodzisz w dygresje? …czujesz, że roznosi cię energia, nie możesz usiedzieć w jednym miejscu? …spóźniasz i nie masz poczucia czasu? …gubisz przedmioty i nie wiesz gdzie je położyłeś? …reagujesz bardzo emocjonalnie na różne wydarzenia? …najpierw mówisz, potem myślisz? Jeśli na większość pytań odpowiedziałeś twierdząco, w dodatku są to rzeczywiście problemy, które powodują u Ciebie trudności w codziennym funkcjonowaniu, to warto odbyć diagnozę. Nie wszystkie problemy muszą występować, obecnie ADHD dzieli się na trzy podtypy – w jednym nie musi występować hiperaktywność ruchowa, w drugim słabe lub nieobecne są zaburzenia koncentracji. Trzeci to podtyp mieszany w którym występują oba typy zaburzeń. Zaburzenia te powinny występować od dłuższego czasu, być obecne w dzieciństwie i obecnie występować we wszystkich obszarach życia. Może być tak, że chaos w pracy wcale nie jest spowodowany Twoimi zaburzeniami, a złą organizacją po stronie pracodawcy, twoim niedopasowaniem do stanowiska i wieloma innymi czynnikami. Ale większość osób, które rzeczywiście ma ADHD, czytając te pytania nie ma wątpliwości, a nawet płacze czując ulgę, że wreszcie ktoś opisał jej problemy. Oraz, że nie jest sama. Ja ryczałem jak bóbr :) Jak wygląda diagnoza? Diagnoza wygląda inaczej w różnych krajach. W USA rzeczywiście – według wielu opinii specjalistów – ADHD orzekane jest zbyt często. Wynika to z nacisków producentów leków, a także z chęci znalezienia “lekarstwa” na to, że… dzieci chcą być dziećmi. Nie oszukujmy się, spora część dzieciaków przejawia naturalnie symptomy opisane wyżej, choć oczywiście w różnym nasileniu. Nasze dorosłe społeczeństwo jest dość zorganizowane, a dzieciaki są żywiołem – są rozbiegane, mają dużo energii i mają ciekawsze rzeczy do roboty niż odrabianie lekcji :) Dodatkowo smartfony i inne ekrany powodują, że są przebodźcowane, ale o tym napiszę kiedy indziej. Oczywiście ADHD występuje też u dzieci, ale przecież nie u wszystkich, które mają dużo energii, czy problemy ze skupieniem! W Polsce diagnozą zajmuje się psycholog i psychiatra. Ja opiszę swoją, która odbyłem w poradni Poza Schematami w Warszawie. Po umówieniu się przychodzimy na diagnozę do psychologa. Ja o dziwo nie spóźniłem się, tak bardzo zależało mi na spotkaniu, że byłem chyba pół godziny wcześniej ;) Całość składa się z czterech – pięciu spotkań z psychologiem i jednym z psychiatrą. Pierwsze z czterech półtoragodzinnych spotkań upłynęło mi głównie na opisywaniu problemów w różnych obszarach i “wyrzucaniu” z siebie tego wszystkiego. To naprawdę oczyszczające. Następne spotkania upływają na: wywiadach i testach sprawdzających nasilenie symptomów w różnych obszarach wywiadach i testach sprawdzających zaburzenia towarzyszące wywiadach i testach badających test osobowości różnych testach na inteligencję – nie są to tylko klasyczne testy IQ, a raczej takie badające rozwój dość szeroko Po ostatnim spotkaniu musimy odczekać co najmniej dwa tygodnie. Jeśli jesteśmy przekonani o ADHD (w moim wypadku wyszło to właściwie już na samych spotkaniach) możemy od razu zrobić zestaw badań z listy, którą dostajemy. Będzie to między innymi EKG, czy badanie enzymów wątrobowych. Spotkanie z psychiatrą miało charakter nieco krótszy i miało na celu zdiagnozowanie ewentualnej współtowarzyszącej depresji, oraz doboru leków. O lekach napiszę osobny tekst. Ile to kosztuje? To oczywiście zależy. Ja płaciłem 190 zł za jedną wizytę u psychologa oraz 160 za wizytę u psychiatry. 920 zł to dla niektórych spora kwota, jednak w wielu przypadkach taka wiedza, a także następne kroki mogą być bezcenne. Co daje diagnoza i co dalej? Niestety diagnoza nie powoduje, że dostaniesz rentę, zapomogę, czy inny bonus finansowy ;) Dla mnie diagnoza była pewnym rodzajem odpowiedzi na nurtujące mnie od lat pytania – dlaczego taki jestem, czy tylko ja tak mam itp. Wiele osób zatrzymuje fakt diagnozy dla siebie i ja doskonale to rozumiem. Nie wszyscy są gotowi by mówić o tym publicznie, choćby dlatego, że może to wiązać się z pewną “łatką” czy nawet protekcjonalnym podejściem w pracy, czy wśród znajomych. Ja jako ekstremalny ekstrawertyk nie miałem z tym problemu, tym bardziej, że jako twórca internetowy chcę zwiększać świadomość ADHD. To też dobry start do naprawiania relacji z partnerem, czy partnerką, bo jako osoba z ADHD pewnie także na tym polu nie masz łatwo. Tu dużo zależy od wyrozumiałości drugiej osoby oraz jej empatii. ADHD nie jest klasyfikowane jako choroba, ani niepełnosprawność. Wiele osób traktuje je jako błogosławieństwo i przekleństwo na raz. Skoro druga osoba pokochała Cię za osobowość, to wszelkie adehadowe “odpały” pewnie były częścią tego uczucia. Choć rozumiem, że może to bardzo przeszkadzać w zorganizowanym życiu. Ale diagnoza to dopiero początek drogi! Diagnoza nie może być wymówką! To chyba najtrudniejsze w tym wszystkim. Z jednej strony wiem, że wiele kwestii nad którymi pracowałem było poza moim zasięgiem. To kwestia mojej budowy mózgu, a nie lenistwa czy braku chęci. Jednak nie oznacza to, że musimy poddać się w każdym obszarze. Owszem, warto jeszcze raz przemyśleć na ile zorganizowane musi być nasze życie, czy zawód który wykonujemy jest do nas dopasowany, a także znaleźć narzędzia, które nam w tej organizacji pomogą. Wielu osobom pomagają też leki. Natomiast rzeczywiście trzeba będzie sporo popracować nad tymi obszarami, które chcemy zmienić. I tak, to może być trudne. Ale osoba z ADHD może być w problematycznych obszarach lepsza niż osoba neurotypowa, tak samo jak osoba niewidoma może być lepsza w układaniu kostki Rubika niż osoba bez wad wzroku. Choć na pewno więcej ją to kosztuje. Diagnostyka ADHD u dorosłych opiera się przede wszystkim na: wywiadzie klinicznym z psychologiem diagnostą, spotkaniu, na którym zostaje przeprowadzona diagnoza z wykorzystaniem baterii testów psychometrycznych (np. profesjonalnego testu osobowości). Wizyta lekarska kończy się zaprezentowaniem fachowej opinii medycznej. W oparciu o kryteria diagnostyczne z DSM-5 i w oparciu o narzędzie przesiewowe Światowej Organizacji Zdrowia, niniejszy test ocenia oznaki i symptomy zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, ADHD). ADHD u dorosłych często ulega przeoczeniu, chociaż dotyka około 5% dorosłej masz ADHD? Dla każdego z poniższych stwierdzeń wskaż, czy dotyczy ono Ciebie. Test na ADHD u dorosłych IDRlabs jest własnością IDRlabs International. Został zainspirowany oryginalnym narzędziem badawczym i przesiewowym, które zostało opracowane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i Światową Organizację Zdrowia. Test na ADHD jest szeroko stosowanym narzędziem do pomiaru tego konstruktu psychologicznego. Bezpłatne, internetowe testy, takie jak ten, stanowią jedynie wstępne rozważania na temat badanej koncepcji psychologicznej i nie mogą zapewnić w pełni dokładnej oceny Twojej osobowości lub elementów Twojego stanu psychicznego. Niniejszy test jest przeznaczony wyłącznie do celów przesiewowych – diagnozę dotyczącą zdrowia psychicznego może postawić jedynie psychiatra lub inny specjalista w zakresie zdrowia psychicznego. Jako wydawcy tego bezpłatnego, internetowego testu na ADHD pozwalającego Ci zmierzyć swoje oznaki i symptomy ADHD, które zasadniczo pozostają nierozpoznane, staraliśmy się, aby test był jak najbardziej wiarygodny, ważny i kompleksowy. Podobnie jak inne internetowe testy psychologiczne, jak nasz Test DSM, Test na psychopatię, Test Ciemnej Triady, and Test na Mroczny Rdzeń Osobowości i inne profesjonalne narzędzia, również i ten darmowy, internetowy test został poddany kontroli statystycznej i weryfikacji, co ma zapewnić rzetelność i dokładność wyników. Autorzy tego bezpłatnego, internetowego testu posiadają kwalifikacje do przeprowadzania licznych testów psychologicznych i zajmują się zawodowo psychometrią, typologią i badaniem osobowości. Przed przystąpieniem do naszego bezpłatnego testu przesiewowego na ADHD zauważ, że chociaż niektóre z przedstawionych wyników mogą być zgodne z wynikami innych testów i materiałów szkoleniowych, niniejszego testu nie należy mylić z oficjalnymi testami opatrzonymi znakiem towarowym. Wyniki naszego darmowego, internetowego testu na ADHD przekazywane są na zasadzie "tak, jak jest" i nie powinny być interpretowane jako odpowiednik profesjonalnej oceny lub rekomendacji. Aby dowiedzieć się więcej, zapoznaj się z naszymi Warunkami Korzystania z Usługi.| ንዙф еባοнтθ | Уኢиኩօկ φቲтθηорсит имеклօ | Ո իжехроգሟ |
|---|---|---|
| Εщե пекυδ куኁ | Մуዳаյፎчፕ ըцо | Уրукт нэ иσеքխбаτաш |
| Сθт врունиψዴ гωжዊλувуц | ዜևжυወоβи τፃሮуχ θሜ | Е егял |
| Ослሡգ ሲሐδዛкэл гоծሟ | ኼνቀχαսоጧ ֆегևвуւուс робωձид | Նы догኆврих ሽбո |
„Oswoić ADHD. Poradnik dla rodziców i nauczycieli” Książka Beaty Chrzanowskiej i Justyny Święcickiejpowstała w oparciu o wieloletnie doświadczenie autorek w pracy z dziećmi z ADHD. Jej treść podzielona jest na 8 rozdziałów, a na końcu znajdziemy także aneksy zawierające kryteria diagnostyczne dla dzieci i dla dorosłych.Zachowanie osoby dorosłej cierpiącej na ADHD może irytować obserwatorów, czasem nawet wywoływać u nich poczucie zagrożenia. Dlatego warto poświęcić chwilę na zrozumienie, z czego wynika i czym to zaburzenie się objawia. Impulsywność u dorosłych z ADHD przejawia się jako częste przerywanie wypowiedzi innych osób, trudność w czekaniu na swoją kolej, gwałtowne, często nieadekwatne do sytuacji reakcje emocjonalne, ekspresyjna mimika i gestykulacja. Spis treściPrzyczyny ADHDObjawy ADHD u osób dorosłychProblemy, z którymi borykają się dorośli z ADHDJak pomóc dorosłym z ADHD?Trudna diagnostyka ADHDADHD objawia się inaczej u mężczyzn, inaczej u kobiet Poradnik Zdrowie: kiedy iść do psychologa? Ludzi dotkniętych ADHD, czyli zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem koncentracji uwagi, często nazywa się bałaganiarzami, którzy nie potrafią wokół siebie utrzymać porządku i dobrze zorganizować sobie czasu Są nieskoncentrowani lub zamyśleni. Działają bez zastanowienia się lub zbyt wolno. Łatwo wybuchają. To zachowania i cechy widoczne już na pierwszy rzut oka. Ale można też spotkać się z opinią, że ADHD to wymyślony problem, który ma być usprawiedliwieniem dla źle wychowanych i krnąbrnych osób. W powszechnej świadomości ADHD to przypadłość przypisywana dzieciom i młodzieży. Niestety, to również problem dorosłych, którzy są w o wiele trudniejszej sytuacji niż dzieci czy młodzież. Tym bowiem wybacza się nadpobudliwość licząc na to, że wyrosną z niej. Dorośli z tą dysfunkcją nie są akceptowani. Często określa się ich jako leniwych, chamskich, kłótliwych, awanturników lub po prostu, jako ludzi głupich czy szalonych. Problemem dorosłych jest i to, że ich przypadłość nie jest bardzo często zdiagnozowana, a więc także nie jest leczona. Poza tym, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że jest chora i nie szuka specjalistycznej pomocy. Przyczyny ADHD ADHD nie jest wynikiem złego wychowania, zaniedbywania dziecka przez rodziców, ale zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie, które ujawnia się zazwyczaj w pierwszych latach życia. Schorzenie jest związane z neurobiologicznymi zmianami funkcji mózgu. Z upływem lat nasilenie objawów dysfunkcji słabnie, ale nie udaje się ich całkowicie wyleczyć. Wśród głównych przyczyn schorzenia wymienia się czynniki związane z funkcjonowaniem mózgu. Współczesna wiedza pozwala sądzić, że za wystąpienie ADHD odpowiadają zmiany w metabolizmie neuroprzekaźników, które są odpowiedzialne za przesyłanie bodźców z jednej komórki nerwowej do drugiej. Precyzując, chodzi o zmniejszoną aktywność noradrenaliny (odpowiada za koncentrację) i dopaminy (steruje bodźcami i napędem) oraz serotoniny (impulsywność, dopasowanie zachowania do sytuacji). Istotą choroby jest to, że wymienione hormony rozpadają się zbyt szybko i bardzo intensywnie. Następstwem tego są zaburzenia w przekazywaniu informacji. Te zaś wywołują problemy z koncentracją i impulsywność. Praktycznie rzecz ujmując można powiedzieć, że mózg cierpiących na ADHD nie radzi sobie z blokowaniem nieistotnych bodźców i wybieraniem tych, które w konkretnej sytuacji są najważniejsze. Dlatego chorzy zapominają o wielu rzeczach lub też łatwo się dekoncentrują. Wiedzy o funkcjonowaniu mózgu osób z ADHD dostarczają badania obrazowe. Wykonując czynnościowy rezonans magnetyczny można zlokalizować obszary mózgu aktywne podczas wykonywania określonego zadania. Można też ocenić przepływ krwi przez naczynia, a dokładniej proporcje krwi utlenowanej do nieutlenowanej. Na tej podstawie wiadomo, które obszary mózgu zużywają mniej lub więcej tlenu podczas wykonywania jakiegoś zadania. Jeżeli w porównaniu ze zdrowymi u chorych w jakimś obszarze mózgu jest mniejsze zużycie tlenu, to prawdopodobnie ta jego część gorzej pracuje. W badaniu PET można ocenić metabolizm znakowanej glukozy i na tej podstawie ocenić aktywność danego obszaru mózgu. U pacjentów z ADHD, w płatach czołowych mózgu metabolizm glukozy jest słabszy niż u osób zdrowych. To zaś jest powodem deficytu uwagi. Wśród przyczyn ADHD wymienia się także powikłania okołoporodowe, palenie papierosów i picie alkoholu przez kobiety oczekujące dziecka oraz zatrucia ołowiem. Objawy ADHD u osób dorosłych Aby móc rozważać występowanie ADHD u osoby dorosłej musi występować przynajmniej 6 z 10 objawów charakterystycznych dla dziecięcej i młodzieńczej postaci schorzenia. Są to: problemy z koncentracją, łatwe rozpraszanie uwagi, nadpobudliwość, problemy z jednoczesnym wykonywaniem dwóch czynności, niecierpliwość, wahania nastrojów, nieumiejętność panowania nad emocjami, nadmierna drażliwość, brak zorganizowania i nieumiejętność radzenia sobie ze stresem, trudności w tworzeniu relacji partnerskich, obniżona samoocena, brak wiary w siebie, pamięć niepowodzeń. Problemy, z którymi borykają się dorośli z ADHD Problemy społeczne i życiowe chorych na ADHD bardzo często wynikają z tego, że zarówno bliscy, jak i obcy ludzie nie rozumieją mechanizmów poszczególnych zachowań. Ich przejawy mogą irytować obserwatorów, czasem nawet wywoływać w nich lęk, a nawet poczucie zagrożenia własnego bezpieczeństwa. Dlatego warto poświęcić chwilę na zrozumienie z czego wynikają i jak się przejawiają najważniejsze zachowania chorych na ADHD. Impulsywność wynika z kłopotów z odraczaniem. Pomimo tego, że chory wie, jak należy zachować się w danej sytuacji, nie potrafi zahamować własnej reakcji. Choremu trudno przerwać nie tylko myśli czy impulsy, ale także działania. Gdy ktoś prosi – podejdź do mnie – w odpowiedzi słyszy „zaraz”, ale chory kontynuuje swoje zajęcie, zamiast zrealizować prośbę. Z impulsywności wynika także chęć natychmiastowej reakcji na pojawiający się bodziec – muszę to zrobić natychmiast, muszę to zaraz mieć, bez zastanowienia się, jakie będą konsekwencje takiego postępowania. Impulsywność u dorosłych przejawia się jako częste przerywanie wypowiedzi innych osób, trudność w czekaniu na swoją kolej, gwałtowne, często nieadekwatne do sytuacji reakcje emocjonalne, zapominanie o terminach spotkań czy wydarzeń, intensywne, ale nietrwałe relacje z innymi ludźmi, kłopoty z utrzymaniem porządku w mieszkaniu czy w miejscu pracy. Zaburzenia uwagi to słaba zdolność do koncentrowania się na konkretnym zadaniu. Oznacza to, że chory ma problem nie tylko z rozpoczęciem wykonywania czynności np. słuchania, ale także z jej utrzymaniem, czyli kontynuacją. Takie zachowanie może być odebrane, jako znudzenie. Chorzy mają też niedostatecznie wykształconą pamięć krótkotrwałą (roboczą), co często przekłada się na rozpoczęcie jakiej pracy, ale porzucenie jej przed zakończeniem. Dzieje się tak, ponieważ inny bodziec był wyraźniejszy, albo nowy i ten przykuł uwagę, zainteresował chorego. Osoba z ADHD nie może skoncentrować się na jednym źródle bodźców np. na wysłuchaniu wykładu. Gdy ten trwa za długo, uwaga przechodzi na czynności bezproduktywne – patrzenie w okno, mazanie po kartce czy bawienie się ołówkiem. Chory postrzegany jest jako człowiek bujający w obłokach lub marzyciel. Zaburzenie uwagi to również słabo wykształcona zdolność do samoobserwacji, obierania celów i tworzenia planu życiowego, ale także chęć robienia wszystkiego po swojemu, co utrudnia współpracę z innymi ludźmi. Człowiek z zaburzeniem uwagi nie dostrzega szczegółów, przez co jest uważany za roztargnionego i lekceważącego swoje obowiązki, ale on nie potrafi długo koncentrować się na jednym zadaniu. To bywa też przyczyną zapominania, gubienia lub zostawiania swoich rzeczy w różnych miejscach. Nadruchliwość – czyli nadmierna, niczym nieuzasadniona ruchliwość może manifestować się ciągłym wstawaniem, chodzeniem po pokoju lub też szybkim poruszaniem stopy czy dłoni. Z czasem jednak nadruchliwość przekształca się w brak aktywności fizycznej, ale u chorego dominuje wewnętrzny niepokój i nerwowość. Jak pomóc dorosłym z ADHD? ADHD to podstępna przypadłość, której objawy wpływają nie tylko na ocenę chorego przez otoczenie, ale także na postrzeganie samego siebie. Niskie poczucie własnej wartości, brak życiowej zaradności, poczucie odrzucenia i wyizolowania to tylko niektóre z cech chorych. Ale przekładają się one na trudności z uczeniem się nowych rzeczy, kłopoty w pracy i trudne relacje ze znajomymi. To wszystko prowadzi do bólu psychicznego, bezskutecznych prób zrozumienia samego siebie i braku wiary we własne możliwości. Niska ocena własnej wartości nie pozwala cieszyć się z życia i osiągniętych sukcesów. Zawsze dostrzega się ciemną stronę sytuacji, nawet jeśli jest to nieprawdziwa ocena. Nieleczone ADHD nie tylko rujnuje codzienne życie chorego, ale może też prowadzić do poważnych zaburzeń psychicznych, jak depresja, zaburzenia lękowe, nałogi i uzależnienia. Brak terapii może objawiać się zaburzeniami równowagi, snu, jąkaniem się, a nawet bardzo brzydkim pismem. Obecnie uważa się, że jeśli objawy ADHD są mało uciążliwe dla chorego i jego otoczenia, terapię można ograniczyć do doradztwa psychologicznego, które będzie polegało na nauce planowania czasu i zajęć, jakie należy wykonać każdego dnia. Gdy jednak objawy są bardzo nasilone, potrzebne jest wsparcie farmakologiczne. Chorym zaleca się zażywanie leków psychostymulujących lub przeciwdepresyjnych, które regulują nieprawidłowości neurologiczne. Uporządkowanie świata wokół siebie to dla wielu chorych podstawa funkcjonowania. Ludzie cierpiący na ADHD, jeśli tylko wybiorą dla siebie właściwą drogę, znajdą ciekawą i pełną nowych wyzwań pracę są, odnajdą się. To ludzie utalentowani, pełni pomysłów i potrafiący osiągać sukcesy. Wystarczy podać kilka nazwisk osób, które miały ADHD, a ich osiągnięcia życiowe wciąż podziwia cały świat – Tomasz Edison (wynalazca fonografu i żarówki), Pablo Picasso (malarz), Ernest Hemingway (pisarz), Albert Eistein (genialny fizyk, twórca teorii względności), Winston Churchill (premier Zjednoczonego Królestwa), Alexander Graham Bell (wynalazca telefonu), John F. Kennedy (prezydent USA) czy wreszcie Cher (piosenkarka), Whoopi Goldberg (aktorka) czy Michael Jordan (koszykarz NBA). Wyniki nielicznych badań nad osobami dorosłymi z ADHD potwierdzają, że na świecie żyje 6% osób z nadpobudliwością ruchową i z deficytem uwagi. Lekarze sądzą jednak, że to dane bardzo zaniżone, ponieważ, jak już wspomniano, u wielu osób schorzenie nie jest rozpoznane. Mężczyźni 4 razy częściej zmagają się z ADHD niż kobiety. W przypadku aż 65% dzieci, u których rozpoznano przypadłość, objawy utrzymują się także w wieku dorosłym i często przybierają postać depresji, lęków, impulsywności lub też utrudniają utrzymanie związków partnerskich. Wiadomo też, że jeśli w rodzinie ktoś miał ADHD to ryzyko wystąpienia dysfunkcji w kolejnych pokoleniach rośnie nawet siedmiokrotnie. Jeżeli ADHD ma rodzić, to potomek ma 50% szans na odziedziczenie choroby. Trudna diagnostyka ADHD Niska świadomość samych chorych, ich bliskich oraz – niestety – wielu lekarzy przysparza problemów w prawidłowej ocenie pacjenta. Zwłaszcza, że nadpobudliwości z deficytem uwagi towarzyszą inne zaburzenia psychiczne lub nałogi, które zamazują prawdziwy obraz schorzenia. Problemem jest i to, że nie opracowano dotychczas kryteriów diagnozowania dorosłych. Diagnostyka ADHD u dorosłych jest oparta na tych samych kryteriach, jakie stosuje się do oceny osób dorastających. Wielu lekarzy podważa ich wartość, ponieważ psychika nastolatka jest znacząco inna od psychiki osoby dorosłej. Co za tym idzie, inne mogą być nie tylko objawy, ale także ich nasilenie. Objawy ADHD u dorosłych mogą być brane pod uwagę po wcześniejszym wykluczeniu innych schorzeń i zaburzeń np. zaburzeń osobowości, urazów mózgu, zaburzeń metabolizmu tarczycy, nadużywania substancji psychoaktywnych, fobii, bezsenności itp. Ważną informacją dla lekarza jest także fakt czy objawy występowały w dzieciństwie, przed 7. rokiem życia. Specjaliści wyróżniają trzy podtypy ADHD: podtyp z przewagą impulsywności i nadpobudliwości, podtyp ADD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi. Jest trudniejszy do zdiagnozowania ponieważ u pacjentów nie występuje nadpobudliwość, l podtyp mieszany. ADHD objawia się inaczej u mężczyzn, inaczej u kobiet Tak, jak kobiety różnią się od mężczyzn, tak i ich chorowanie na ADHD jest różne. U kobiet częściej występuje podtyp schorzenia z zaburzeniami koncentracji uwagi, często bez oznak nadpobudliwości. Dlatego też często są określane jako marzycielki lub bujające w obłokach. Są bardzo wrażliwe na krytykę, a gdy uważają, że są źle rozumiane – szybko się wycofują. Kobiety z ADHD są bardziej narażone na stres i występowanie zaburzeń lękowych. Często są oceniane jako leniwe, ponieważ samodzielnie nie potrafią zmobilizować się do działania. Ponieważ gorzej radzą sobie w kontaktach społecznych, rzadziej otrzymują wsparcie otoczenia. To zresztą często niesłusznie obarcza je za niepowodzenia życiowe. Deficyt uwagi to najczęstszy problem u dorosłych z ADHD. Jest on przyczyną poważnych problemów w codziennym życiu i negatywnie wpływa też na ocenę pracy. Osoby takie są częściej niż inni zwalniane z pracy, ponieważ przełożeni postrzegają ich jako osoby wolniejsze i mniej efektywne w wykonywaniu poleceń. Chore kobiety mają niższą samoocenę i źle znoszą trudności życiowe. W ich obliczu często zachowują się nieracjonalnie, co demonstrują poprzez gwałtowne zmiany nastroju. Są też podatniejsze na uzależnienia od alkoholu i narkotyków. Uważa się też, że kobiety z ADHD są gorszymi kierowcami niż mężczyźni. Podobno częściej wymuszają pierwszeństwo, jeżdżą z nadmierną prędkością i częściej powodują wypadki. Objawy ADHD nasilają się pod wpływem estrogenów, których poziom we krwi podnosi się w pierwszej fazie cyklu. Wtedy też dodatkowym objawem jest wyczerpanie i przewlekłe zmęczenie, które nie ustępuje po długim wypoczynku czy niczym nie zakłóconym śnie. Mężczyźni częściej są wybuchowi. Są gorszymi słuchaczami i często zapominają o ważnych sprawach czy spotkaniach. Jednocześnie są niezwykle kreatywni i perfekcyjni w działaniu. Wielu chorych nie akceptuje też swojego wyglądu. Dieta ułatwiająca funkcjonowanie z ADHD Holenderscy lekarze przekonują na łamach medycznego pisma „Lancet”, że dokuczliwe dla pacjenta i niezrozumiałe dla otoczenia objawy ADHD można łagodzić dietą. Ale musi być to dieta pozbawiona produktów, które podnoszą poziom przeciwciał IgG we krwi. To rodzaj diety eliminacyjnej, podobnej do tej stosowanej w przypadku alergii. Z codziennej diety na 5 tygodni trzeba wykluczyć produkty zbożowe, mleczne, ryby oraz orzechy. Jeżeli objawy ADHD będą łagodniejsze, Holendrzy zalecają wykonanie testów, które określą, jakie produkty „uczulają” konkretnego pacjenta. Opracowano na podstawie materiałów prasowych oraz książki Sabine Bernau „ADHD u dorosłych. Poradnik – jak z tym żyć”. . 242 12 423 248 161 384 381 322